“Waarom zijn wij hier alleen”, vroegen de twee klokkenluiders in Giethoorn zich op 4 mei 2019 voor de zoveelste keer af.
Drie jaar later is de officiële herdenking terug van heel lang weggeweest met voor het eerst een stille tocht naar het gloednieuwe monument op de begraafplaats.
Herdenking 2023
De belangstelling voor een officiële herdenking op 4 mei is groot, zo bleek uit een peiling door de vereniging voor dorpsbelangen onder inwoners van Giethoorn en Dwarsgracht. De enquête heeft bovendien duidelijk gemaakt dat de begraafplaats naast de protestantse kerk als meeste geschikte locatie wordt gezien.
Gedicht Kees Blokland 2023
4 mei in Giethoorn
in stilte en ruimte
van beloken wieden
ademen we de zuurstof
van herwonnen vrijheid
de grote oorlog met
tanks en bittere gevechten
bleef op afstand van
deze waterrijke plek
op de Grebbeberg
sneuvelden zonen
in gevangenschap verbleven
vaders onbestemd onderweg
de terreur het ongekende
onrecht de schaduw
van brute macht
beklemden het verscholen dorp
in verzet en hulp
aan vervolgden stonden
moedigen op riskeerden
lijf en leven
razzia’s stelden het
vermomde geweld present
in onverholen haat
op zoek naar onschuldigen
verborgen in kragge en riet
overleefden onderduikers
Gietersen en vreemden het lot vrezend
van hen die werden meegevoerd
het harde leven op het land
ging voort als immer
de koeien moesten gemolken
het riet gesneden
de as van het kwaad
draaide hier dreigend
het verraad fluisterde
zich giftig rond
zij die hun nek uitstaken
gebruikten geen grote woorden
het verzet huisde
zwijgend in de velden
we herdenken de gevallenen
hen die kozen voor
de goede kant onder grote druk
het leed van tallozen in de wereld
in stilte en ruimte
omarmen we rechtvaardige vrede
zoeken in verleende vrijheid
betekenis in deze tijd
Herdenken Femmie Woltman
Bevrijding, en dat werd gevierd maar evenzo was er bij velen groot verdriet en haat die niet met vlag en wimpel kon worden verdrongen.
De oorlog was voorbij en tevens het verzet.
En wat was er verzet gepleegd. Het waren helden die de moed hadden om zich af te zetten tegen de eisen van de bezetter.
De Oprechte Steenwijker Courant weigerde om onder het juk van de bezetter een krant uit te geven. Het Departement van Volksvoorlichting had te kennen gegeven dat het blad was begraven, en men zou maatregelen nemen voor een nieuwe krant die binnen een week moest verschijnen. Dit werd geweigerd. Geen Duitse propaganda in vanuit onze pers. Pogingen om door te gaan met een gratis krant werd al gauw bemoeilijkt doordat het geen publiciteitswaarde had en de kleine papiervoorraad.
Het verzet werd steviger. De bedrijfsleider van de Coöperatie weigerde om broden te leveren die bestemd waren voor de Duitsers. Hier was moed voor nodig met alle onvoorziene gevolgen nadien.
Onder het schrikbewind te leven werd steeds moeilijker. Groter werden de arrestaties en executies en moorden.
De ondergrondse. Was hier een ondergrondse? Wie had zich beschikbaar gesteld? Niemand wist hiervan, alleen van horen zeggen.
Na de oorlog kreeg De Ondergrondse namen.
Respect voor al die moedige mannen die zich verzetten tegen eisen, zelf moesten onderduiken en veelal met de dood op de hielen.
Trots en tevreden over de strijd konden ze het bevrijdingsfeest mee vieren.
Veel Gieterse gezinnen zetten de deuren open voor onderduikers met het vooruitzicht dat angst hun leven zou bepalen. Hoop dat verraders uit de buurt zouden blijven en tevens de zekerheid dat men niemand meer in
vertrouwen kon nemen.
Groot verzet tegen hetgeen de bezetter trachtte te brengen maar ook heeft het velen met de dood moeten bekopen.
Mannen in het verzet waarvan slechts 2 namen in Giethoorn zichtbaar aanwezig blijven. Het Willem Visscherpad en de naam van Hendrik Jan Bakker op de grafsteen.
Veel vrouwen, meisjes, de koeriersters, die de gegeven opdrachten in alle geheimhouding uitvoerden.
De meest uitgesproken naam van een strijdster tegen kwaad en onrecht is ongetwijfeld Hanny Schaft. In haar naam schuilen alle namen van meisjes, vrouwen die hun leven riskeerden. Actief in het verzet en steevast bewapend met pistool. Er was haat tegen de vijand en haat tegen hen die met de vijand heulden.
Het meisje met het rode haar; Hanny Schaft. Een vrouw die met moed en standvastigheid zich volledig keerde tegen al wat naar Duitse mentaliteit rook. Haar vertrouwen in de mens is menigmaal geschonden, maar haar strijd tegen onrecht was groot.
Een maand voor de bevrijding werd ze in de duinen bij Overveen geëxecuteerd door de Gestapobeulen.
Hanny Schaft
Haar jonge leven kreeg een wending.
Vertrouwen loste op
in achterdocht.
Geheimtaal was de tolk
voor eigen volk
Verkilde harten leveren
een niets ontziende
afkeer en haat
Een dapper gevecht
voor gerechtigheid en recht
De ego was niet in tel
het onrecht toe gebracht
Gaf haar alle kracht
Zekerheid en vast beraden
het waren helden daden
Dappere vrouw Hanny Schaft
De geschiedenis zal geen herhaling beleven
Een diep respect
aan deze vrouw gegeven
en aan zo heel veel vrouwen meer.
Geen haat zo groot
als de haat tegen hen
die verraad pleegden en moorden
Geen verdriet zo doordringend
en zich vast zet in het leven
bij hen die geliefden werden ontnomen
Geen angst zo scherp als de angst
van een kind die in een schuilkelder beschutting moest vinden.
Geen schaamte zo schrijnend
bij hen die de vijand op een
voetstuk hadden staan
en vernederingen moesten ondergaan.
Geen respect is groten dan van hen
die het hoofd buigen als eerbetoon
aan de slachtoffers hier en slachtoffers over de hele wereld.
Wie zou hen kunnen vergeven die een bevel
gaven om te doden?
Zal een leven vol angst, verdriet en haat ooit slijten?
Wonden helen maar littekens blijven schrijnen en
kunnen opnieuw losbarsten.
Geen herhaling is de wens , maar
Dictators blijven hun werk doen.
Verwoesting. slachtoffers ,mensen vluchten
op zoek naar veiligheid, vertrouwen en warmte.
Waar naar toe?
Er zullen altijd deuren open staan.
Gedicht van Sam Doze
Gedicht van Laura Oort
Gedicht van Jasmijn Rutgers
Gedicht van Lieke Stevens
Ik voel mij angstig hier Ik voel me angstig in het riet Ik zie de vijand voor me lopen Ik voel me angstig van er wordt geschoten
Ik voel me angstig in het riet Het maakt me verdrietig Ik voel me angstig want er wordt geschoten
Ik schrik daarvan Ik verstop me verder want er wordt veel geschoten En er wordt ook met tanks geschoten Dat is eng
Ik verstop me verder want er wordt veel geschoten Dat voelt naar Dat is eng Dit mag nooit meer gebeuren
Dat voelt naar Ik zie de vijand voor me lopen Dit mag nooit meer gebeuren Blij dat er voor onze vrijheid is gestreden
Ik voel me angstig Ik zit ondergedoken in de schuilkelder Ik zie door een klein raampje de Duiters
Ik zit ondergedoken in de schuilkelder Daardoor voel ik me klein en hulpeloos Mijn vader is opgepakt door de Duiters Maar ik kan er niks aan doen
Daardoor voel ik me klein en hulpeloos Ik ben bang dat er ook iets met mij gebeurt Maar ik kan er niks aan doen Ik kan alleen aan mezelf denken
Ik ben bang dat er ook iets met mij gebeurt Net als met mijn vader Daardoor voel ik me egoïstisch Maar ik wil juist helpen
Net als mijn vader Ik zie door een klein raampje Duitse soldaten Maar ik wil juist helpen Ik voel me angstig
Ik voel me boos Ik zit in het kruipgat Ik zie mensen die bang zijn Omdat er oorlog is
Ik voel me boos Het maakt me verdrietig Omdat er oorlog is Het is oneerlijk
Het maakt me verdrietig We hebben bijna geen eten Het is oneerlijk Het voelt gek dat er oorlog is
We hebben bijna geen eten Verveld, we hebben honger Het voelt gek dat er oorlog is Ik hoor schoten buiten
Vervelend, we hebben honger Ik zie mensen die bang zijn Buiten hoor ik schoten Ik voel me boos
Ik ben blij dat de oorlog nu voorbij is En dat we nu in vrijheid kunnen leven
Ik ben angstig.. Ik zit in de schuur in het open veld Ik zie me vader en moeder bidden We horen bommen en schoten
Ik zit in de schuur in het open veld Wij willen niet dit nooit meer Ik zie me vader en moeder bidden Ik begin ook te bidden met hoop dat het goed komt Het is eng want je ziet niets
Ik zit doodstil en durf geen beweging te maken Het voelt raar want ik doe dit anders nooit Het is eng want je ziet niets Ik wil weten wat er gebeurt komen de Engelse al
Het voelt raar want ik doe dit anders nooit Ik zie me vader en moeder bidden Ik wil weten wat er gebeurt komen de Engelse al Ik ben angstig..
Wij willen dit nooit meer Ik ben blij dat ik dit niet mee hoef te maken
Giethoorn herdenkt en viert de vrijheid
GIETHOORN Ruim honderd mensen namen donderdag 4 mei deel aan de dodenherdenking in Giethoorn. Een dag later, op 5 mei is het feest tijdens Bevrijdingsdag.
Onder klokgelui startte de stille tocht bij de Buuzepolle naar het monument op de begraafplaats. De herdenking werd geopend door Gerrit Kiekebos de voorzitter van de Stichting 4 en 5 mei Giethoorn. Direct aansluitend klinkt het taptoe-signaal door Jens Hoorn.
Na de twee minuten stilte volgt het Wilhelmus door Fanfare de Wieden, en de kranslegging door de Stichting 4 en 5 mei Giethoorn. Helma Gielen legt en krans namens de veteranen en kinderen van Basisschool De Punter namens de gemeente Steenwijkerland. Sam Doze, Lieke Stevens, Laura Oort en Jasmijn Rutgers lezen hun zelfgeschreven gedichten voor.
Hanny Schaft
Femmie Woltman vertelde over het verzet in zijn vele facetten; de Oprechte Steenwijker Courant weigerde om onder het juk van de bezetter een krant uit te geven, en ze memoreert aan Hanny Schaft. In haar naam schuilen alle namen van meisjes, vrouwen die hun leven riskeerden. Het gedicht van Kees Blokland volgt, over hoe Giethoorn met riet en water een schuilplaats bood aan onderduikers. Een lied en gesproken tekst door Jet en Carolien Pit, het verdriet van een moeder die haar zoon naar het front ziet gaan, onbewust wetend dat ze hem niet terug zal zien.
“De rimpels op het water; ut bin
golv’m van verdriet
Verdriet van toen en laeter, wat
lig nog in ’t verschiet
Ie moss’n gaon mien jongen,
maor ik denk altied an joe
Ie moss’n gaon mien jongen, ik
denk altied an joe”
Na het defilé langs het monument en de graven is er tijd voor ontmoeting bij het Hervormd Centrum. Na het herdenken gaat het dorp de vrijheid vieren. Dit gaat Giethoorn op 5 mei voor de eerste keer met elkaar delen. In een goed gevuld Kultuurhus startte om 19.00 een afwisselend muziekprogramma met medewerking van popkoor Giethoorn, Still Walking en Dreuge
Worst. Om 22.00 sloot Ken Nijenhuis het officiële gedeelte gezamenlijk af met het welbekende lied We’ll Meet Again. Dit initiatief zal samen met de herdenking de volgende jaren voortgezet worden.
Dit is het verhaal van Jan Smit en zijn graf
In 1939 woont Jan Smit met zijn ouders, broer en twee zusjes op de Dwarsgracht. Zijn oudere zus is al getrouwd. Hij is 23 jaar, runt de boerderij en hij verloofd met Trijn Lassche uit Vollenhove. Trijn is al druk bezig met de uitzet want er zijn serieuze trouwplannen. Op 1 september ’39 valt Hitler Polen binnen, de Nederlandse regering voelt de dreiging en gaat over tot mobilisatie. Ook Jan wordt opgeroepen. Zijn moeder is er helemaal niet gerust op.
De rimpels op het water; ut bin golv’m van verdriet Verdriet van toen en laeter, wat lig nog in ’t verschiet Ie moss’n gaon mien jongen, maor ik denk altied an joe Ie moss’n gaon mien jongen, ik denk altied an joe
Jan meldt zich vlakbij Rhenen in een kazerne om mee te bouwen aan de Grebbelinie. Hij dient bij het 19e regiment Infanterie. Hij schrijft soms naar huis en naar die brieven wordt halsreikend uitgekeken. Ze worden ook dezelfde dag nog beantwoord in een keurig handschrift met de hartelijke groeten van het hele gezin en ook de bede om God’s zegen ontbreekt nooit. Met Kerst komt hij met verlof naar huis. Vreugde alom. Maar als hij weer moet gaan kan zijn moeder alleen maar huilen. Haar intuitie over zijn lot maakt haar radeloos.
Het afscheid in de morg’n, joen voetstap in het grind Mien harte vol mit zorg’n, zie ik joe weer mien kiend.
De verlofregels worden aangescherpt. Jan is op 8 mei 1940 de kazerne al uit op weg naar huis als hij wordt teruggeroepen naar de kazerne. Hij schrijft meteen naar huis dat het deze keer niet gaat lukken met het verlof en dat hij ook al weet dat verlof met Pinksteren er niet in zit. Hij schrijft dat hij hoopt dat zijn verloofde Trijn hem binnenkort kan komen opzoeken in de kazerne. Dat zal niet gebeuren. Op 10 mei vallen de Duitsers Nederland binnen, op 11 mei volgt de massale aanval op de Grebbelinie en op 13 mei, na twee dagen vergeefse strijd sneuvelt Jan Smit na een voltreffer op de commandopost waar hij zich op dat moment bevindt. Op 17 mei wordt zijn lichaam begraven in het 4e Hollandse massagraf op de Grebbeberg. Hij krijgt grafnummer 54 toebedeeld.
Zijn familie en verloofde , onwetend van dit alles, maken zich vreselijk ongerust omdat ze maar steeds niets van hem horen. Tot op 17 juni het bericht komt dat Jan is gesneuveld.
’t Bericht is dan ekeum’m, joen leev’m is veurbij Zi’j emm’m joe weg eneum’m, nooit meer koem ie bij mij Ie moss’n gaon mien jongen, maor ik waacht altied op joe Ie moss’n gaon mien jongen, ik waacht altied op joe.
Een wit kruis met een nummer en een naam, een datum van geboorte en een datum van overlijden. Een veld met ontelbare kruizen, strak in een rij. We kennen dat beeld. Bij elk wit kruis hoort het respect voor degene die sneuvelde en vandaag ook de gedachte aan het verdriet van de achterblijvers. Voor alle moeders en vaders die achterblijven.
Ie moss’n gaon mien jongen, Maor ik waacht altied op joe Ie moss’n gaon mien jongen, Ik waacht altied op joe Ik waachte op joe